Aktywny Rodzic - pytania i odpowiedzi

Ustawa, która wprowadza program Aktywny Rodzic, jest elementem kompleksowej reformy systemu wspierania opieki nad dziećmi do 3 lat. W ustawie Aktywny rodzic zostały ustalone 3 nowe świadczenia:

1. Aktywni rodzice w pracy (tzw. babciowe) – dla rodziców aktywnych zawodowo 1500 zł miesięcznie na rzecz organizacji opieki nad dzieckiem w wieku 12–35 miesięcy w domu. Jeśli rodzice podpiszą z opiekunką lub opiekunem umowę uaktywniającą, która od lat funkcjonuje na podstawie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do 3 lat, budżet państwa pokrywa również koszty składek. W przypadku osób w wieku emerytalnym są one szczególnie istotne, ponieważ zwiększają podstawę emerytury. Zawarcie takiej umowy uaktywniającej, jak i innej umowy z nianią, nie jest obowiązkowe.
2. Aktywnie w żłobku – dofinansowanie do żłobka do 1500 zł miesięcznie na dziecko na pokrycie kosztów pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.
3. Aktywnie w domu – 500 zł miesięcznie na dziecko w wieku 12–35 miesięcy dla rodziców, którzy wychowują swojego malucha w domu.

Ustawa, która wprowadza program Aktywny Rodzic, pozwala realizować dodatkowe programy związane z rozwojem opieki wczesnodziecięcej, w tym programy szkoleniowe, tak aby jakość opieki żłobkowej w całej Polsce się poprawiała. Ustawa ma jeden scalony budżet dla wszystkich 3 świadczeń i innych programów wspierających. Składa się on z budżetu państwa i funduszy europejskich (FERS), i średniorocznie ma wartość ok. 10 mld. Będzie on jednak różny w poszczególnych latach ze względu na różny poziom wykorzystania środków unijnych.

Program Aktywny Rodzic niejako przejmuje beneficjentów dotychczas funkcjonującego rodzinnego kapitału opiekuńczego (RKO) i dofinansowania żłobkowego 400 zł. Utrzymuje prawa nabyte oraz poszerza katalog wsparcia (w przypadku RKO obejmuje wsparciem także pierwsze dziecko) oraz podwyższa wartość wsparcia żłobkowego do kwoty 1500 zł. W ramach ustawy Aktywny rodzic rodzice mogą w danym miesiącu na dane dziecko korzystać tylko z jednego świadczenia, jednak w trakcie jego obowiązywania mogą wielokrotnie zmieniać rodzaj wsparcia.

Wnioski o nowe świadczenia będzie można składać do ZUS od 1 października 2024 r.

Wypłaty świadczeń ruszą do końca tego roku z wyrównaniem od 1 października 2024 r.

Program Aktywny Rodzic to kompleksowa reforma systemu wsparcia rodziców dzieci w wieku do 3 lat. Wprowadza ona 3 rodzaje świadczeń: aktywni rodzice w pracy, aktywnie w żłobku oraz aktywnie w domu. Jest spójna z programem Aktywny Maluch. Każdy rodzic, który wychowuje dziecko co do zasady w wieku 12–35 miesięcy, może otrzymać jedno wsparcie, w zależności od własnego wyboru czy sytuacji zawodowej, na każde dziecko w wieku od 12 miesiąca do ukończenia przez nie 35 miesiąca życia. Żadne ze świadczeń nie będzie zależeć od warunku kryterium dochodowego. Natomiast w przypadku świadczenia aktywni rodzice w pracy weryfikowana będzie aktywność zawodowa rodziców i jej wymiar.

Świadczenie aktywnie w żłobku przysługuje także na dziecko, które ma mniej niż 12 miesięcy, jeśli będzie ono uczęszczać do żłobka – co jest dopuszczalne – oraz na dziecko, które ma więcej niż 35 miesięcy, jeśli będzie ono uczęszczać do żłobka – co również jest dopuszczalne.

Jeżeli rodzic zawrze umowę uaktywniającą z opiekunką lub opiekunem dziecka i zgłosi tę osobę do ZUS do ubezpieczeń społecznych, to z budżetu państwa zostaną za nią sfinansowane składki na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne od tej części pensji, która nie jest wyższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia. Zawarcie umowy uaktywniającej z opiekunką lub opiekunem dziecka nie jest warunkiem otrzymania świadczenia z programu Aktywny Rodzic.

Ze świadczenia będą mogli skorzystać również rodzice, którzy wykonują pracę na umowie zlecenia lub prowadzą własną działalność gospodarczą. Jednak podobnie jak przy zatrudnieniu na etacie, warunkiem otrzymania świadczenia będzie zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego od podstawy, której łączna (dla obojga rodziców) wysokość będzie wynosić nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie będzie trzeba przedstawiać umów o pracę – ZUS samodzielnie zweryfikuje, czy rodzic jest zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i jaka jest podstawa jego wynagrodzenia, od której są odprowadzane składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Świadczenie aktywni rodzice w pracy będzie przysługiwać, jeżeli oboje rodzice dziecka są aktywni zawodowo i z tytułu tej aktywności podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu od podstawy, której łączna (czyli obojga rodziców) wysokość wyniesie nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W ustawie został określony minimalny próg aktywności zawodowej dla każdego z rodziców. Zgodnie z nim podstawa, od której są opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdego z nich, nie może być niższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę lub 30% w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które korzystają z preferencyjnego obniżenia składek. Natomiast w przypadku rodzica samodzielnie wychowującego dziecko nie ma wymogu, aby wykazywał on aktywność zawodową drugiego z rodziców. Rodzica samodzielnie wychowującego dziecko dotyczy wymóg aktywności zawodowej z podstawą składek emertytalnych i rentowych nie niższą niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jeśli w procesie przyznawania świadczenia pojawią się wątpliwości związane z tym, czy dana osoba samodzielnie wychowuje dziecko lub kto sprawuje nad nim opiekę, ZUS będzie mógł zawnioskować o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego przez lokalny ośrodek pomocy społecznej. Jeżeli dane wynikające z oświadczenia wnioskodawcy będą niezgodne ze stanem faktycznym, może to oznaczać, że nie ma on prawa do świadczenia. To rozwiązanie sprawdza się w przypadku wypłaty świadczenia wychowawczego.

Wniosek o jedno ze świadczeń z programu Aktywny Rodzic co do zasady będzie można złożyć od miesiąca, w którym dziecko kończy 12 miesiąc życia. Jeżeli rodzic lub rodzice dziecka nie będą w tym momencie spełniać warunku określonego w ustawie wymiaru aktywności zawodowej i złożą wniosek o świadczenie aktywnie w domu, a następnie w trakcie pobierania tego świadczenia podejmą aktywność zawodową, to wystarczy, że złożą drugi wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy i będą mogli otrzymać to świadczenie. Natomiast świadczenie aktywnie w domu zostanie im od tego miesiąca uchylone.

W przypadku np. funkcjonariuszy, żołnierzy zawodowych, sędziów i prokuratorów, którzy zgodnie z obowiązującymi przepisami w okresie pełnienia służby nie są objęci obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, niepodleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu wykonywania pracy na podstawie stosunku służbowego uznaje się za równoważne z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, której łączna wysokość wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Oznacza to, że:

• każdy rodzic samodzielnie wychowujący dziecko, zatrudniony jako funkcjonariusz służb mundurowych, a także jako sędzia lub prokurator, będzie spełniał warunek aktywności zawodowej i będzie mógł się ubiegać o świadczenie aktywni rodzice w pracy;
• każdy rodzic wychowujący dziecko wspólnie z drugim rodzicem, zatrudniony jako funkcjonariusz służb mundurowych, a także jako sędzia lub prokurator, będzie spełniał warunek aktywności zawodowej i będzie mógł się ubiegać o świadczenie, pod warunkiem że drugi rodzic będzie także aktywny zawodowo na odpowiednim poziomie.

Rolnik, małżonek rolnika lub domownik podlegający obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) lub podlegający takiemu ubezpieczeniu przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy na wniosek, również będzie mógł się ubiegać o świadczenie aktywni rodzice w pracy. Ubezpieczenie takich rodziców w KRUS będzie traktowane jak praca na etacie w wymiarze 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Oznacza to, że:

• każdy rodzic samodzielnie wychowujący dziecko i ubezpieczony w KRUS będzie spełniał warunek aktywności zarodowej i będzie mógł się ubiegać o świadczenie;
• każdy rodzic wychowujący dziecko wspólnie z drugim rodzicem i ubezpieczony w KRUS będzie spełniał warunek aktywności zarodowej i będzie mógł się ubiegać o świadczenie, pod warunkiem że drugi rodzic będzie także aktywny zawodowo na odpowiednim poziomie.

Podpisanie umowy z nianią, jej czas i przebieg nie będą sprawdzane, ponieważ nie jest to warunek przyznania świadczenia aktywni rodzice w pracy. Elementem procesu weryfikacji będzie przede wszystkim aktywność zawodowa rodziców.

Nie, żadne ze świadczeń w ramach programu Aktywny Rodzic nie będzie zabierane w przypadku choroby rodzica bądź dziecka. Przerwa w wykonywaniu pracy przez rodzica w związku z chorobą nie będzie miała wpływu na dalsze pobieranie świadczenia.

W tym zakresie nie wprowadzamy żadnych ograniczeń. Oznacza to, że świadczenia z programu Aktywny Rodzic przysługują na każde dziecko. Zatem każdy rodzic, który wychowuje np. troje dzieci w wieku co do zasady 12–35 miesięcy, może otrzymać na każde z tych dzieci świadczenie aktywni rodzice w pracy, czyli 1500 zł × 3 dzieci miesięcznie.

W przypadku świadczenia aktywni rodzice w pracy trzeba spełnić warunek aktywności zawodowej. Nie trzeba będzie jednak udowadniać rozliczenia środków ani składać umowy zawieranej z nianią czy innym opiekunem dziecka.

Tak, świadczenie aktywni rodzice w pracy (czyli tzw. babciowe) będzie w takiej sytuacji nadal wypłacane. Przerwa w wykonywaniu pracy przez rodzica w związku z chorobą nie będzie wpływać na dalsze pobieranie świadczenia. Zatem rodzic, który jest zatrudniony z podstawą składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie mniejszą niż ta określona ustawą, ale pobiera zasiłek chorobowy w czasie zatrudnienia w okresie, gdy przebywa na zwolnieniu lekarskim, nadal będzie uprawniony do świadczenia aktywni rodzice w pracy.

ZUS będzie przyjmował wnioski dotyczące wszystkich 3 świadczeń, weryfikował warunki ustawowe i wypłacał pieniądze. Podobnie jak w przypadku innych programów ograniczamy formalności do minimum. Rodzic będzie mógł złożyć wniosek o przyznanie świadczenia wyłącznie przez internet.

Do dyspozycji rodziców będą sprawdzone już i funkcjonujące w innych programach wsparcia rodzin 4 kanały wnioskowania przez internet:

• platforma PUE ZUS,
• aplikacja mobilna mZUS,
• bankowość elektroniczna,
• portal Emp@tia Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Świadczenie aktywnie w żłobku jest rozwiązaniem, które zastąpi dotychczas funkcjonujące i zdecydowanie mniej korzystne dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna w wysokości 400 zł miesięcznie, uregulowane w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do 3 lat. W wielu aspektach jest świadczeniem, które przysługuje na takich samych zasadach.

Aktywnie w żłobku będzie przysługiwało na dziecko, które uczęszcza do żłobka lub klubu dziecięcego albo jest objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna, w tym także na dziecko w wieku poniżej 12 miesiąca życia i na dziecko w wieku powyżej 35 miesiąca życia. Świadczenie to będzie wynosić, co do zasady, do 1500 zł miesięcznie na dziecko, ale nie więcej, niż wynosi opłata za pobyt dziecka w instytucji opieki (do tej kwoty nie wlicza się opłaty za wyżywienie). W przypadku gdy dziecko legitymuje się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności, świadczenie będzie wynosić maksymalnie 1900 zł miesięcznie, nie więcej jednak, niż wynosi opłata za pobyt dziecka w instytucji opieki.

Podobnie jak dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, świadczenie aktywnie w żłobku nie będzie trafiało bezpośrednio do rodziców. Wniosek o przyznanie tego świadczenia będzie składał rodzic, natomiast będzie ono co miesiąc przekazywane bezpośrednio podmiotowi prowadzącemu instytucję opieki (na wskazany przez nią rachunek bankowy) z przeznaczeniem na obniżenie ponoszonych przez rodziców opłat za pobyt dzieci.

Świadczenie aktywni rodzice w pracy ma charakter aktywizacyjny. Dlatego jednym z warunków jego otrzymania jest aktywność zawodowa rodzica lub rodziców dziecka. Świadczenie wynosi 1500 zł miesięcznie na dziecko w wieku od 12 miesiąca życia do ukończenia 35 miesiąca życia lub 1900 zł, jeżeli dziecko ma odpowiednie orzeczenie o niepełnosprawności.

Natomiast świadczenie aktywnie w domu będzie przysługiwać na analogicznych zasadach co obecnie funkcjonujący rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO), z tą różnicą, że świadczenie aktywnie w domu będzie można uzyskać na każde dziecko, w tym na pierwsze lub jedyne, w wieku od 12 do 35 miesiąca życia. Wysokość tego świadczenia wynosi 500 zł miesięcznie. Jest to wsparcie kierowane do tych rodziców dzieci w wieku od 12 do 35 miesiąca życia, którzy nie będą uprawnieni do świadczenia aktywni rodzice w pracy lub aktywnie w żłobku lub z własnej woli nie zdecydują się na skorzystanie z nich, gdyż pozostaną nieaktywni zawodowo lub ich dziecko nie uczęszcza do instytucji opieki.

Tak, z programu będą mogli też skorzystać rodzice, którzy prowadzą działalność gospodarczą, o ile będą spełniać określone warunki. Nie może to być działalność w okresie zawieszenia. Niezbędny jest także minimalny poziom oskładkowania takiej działalności. Podobnie jak przy zatrudnieniu na etacie warunkiem otrzymania świadczenia będzie zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego od podstawy, której łączna wysokość dla obydwojga rodziców wynosi nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę i jednocześnie nie mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę dla każdego z rodziców.

Ważne! Jeśli rodzic prowadzący działalność gospodarczą korzysta z ulg i preferencji w opłacaniu składek do ZUS (z ulgi na start, obniżonych składek w okresie 24 miesięcy prowadzonej działalności lub ulgi mały ZUS plus), przy których podstawa, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę, to w takim przypadku wymagany minimalny próg aktywności zawodowej wynosi właśnie 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy czym bez zmian pozostaje wymóg łącznej wysokości podstawy składek obydwojga rodziców na poziomie nie niższym niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Nie dotyczy to jednak osób deklarujących samodzielne wychowywanie dziecka, dla których próg aktywności zawodowej, a więc wysokość podstawy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (także w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej), została ustalona na poziomie nie niższym niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Program Aktywny Rodzic będzie dotyczył wszystkich dzieci, które w momencie wejścia w życie programu będą mieć co do zasady od 12 do 35 miesięcy i rodzice tych dzieci otrzymają wsparcie. Wszystkie świadczenia będą wypłacane na tej samej zasadzie.

Program Aktywny Rodzic wprowadza 3 rodzaje świadczeń: aktywni rodzice w pracy, aktywnie w żłobku oraz aktywnie w domu. W danym miesiącu na dane dziecko rodzic będzie mógł otrzymać tylko jedno z wybranych przez siebie świadczeń. Jak najbardziej dopuszczalna będzie możliwość zamiany wcześniej wybranego świadczenia na inne świadczenie z programu. I tak np. rodzic, który wybrał świadczenie aktywnie w domu (500 zł miesięcznie), w przypadku gdy podejmie aktywność zawodową, będzie mógł zamienić to świadczenie na aktywni rodzice w pracy (1500 zł miesięcznie).

Każde z trzech świadczeń z programu Aktywny Rodzic będzie można łączyć z innymi świadczeniami wypłacanymi na dzieci, np. ze świadczeniem wychowawczym z programu Rodzina 800+ czy świadczeniami rodzinnymi.

Tak, świadczenie aktywni rodzice w pracy będzie przysługiwało również na pierwsze dziecko w wieku od 12 do ukończenia 35 miesiąca życia w okresie, kiedy matka pobiera zasiłek macierzyński w związku z urodzeniem drugiego dziecka. Warunek jest jednak taki, że musi być nadal zatrudniona.

Świadczenie aktywni rodzice w pracy będzie przysługiwać, jeżeli rodzice dziecka są aktywni zawodowo i z tytułu tej aktywności podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy, której łączna (czyli dla obydwojga rodziców) wysokość wyniesie nie mniej niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W ustawie określono także minimalny próg aktywności zawodowej dla każdego z rodziców, zgodnie z którym podstawa, od której opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe każdego z nich, nie może być niższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę lub 30% w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które korzystają z preferencyjnego obniżenia składek.

Oznacza to, że przyznanie świadczenia nie będzie zależeć od tego, czy jest to praca na cały, czy tylko na część etatu, ale od tego, czy podstawa składek na takim etacie będzie nie niższa niż minimalny wymiar.

W przypadku rodzica samodzielnie wychowującego dziecko nie ma wymogu, aby wykazywał on aktywność zawodową drugiego z rodziców. Rodzica samodzielnie wychowującego dziecko dotyczy wymóg aktywności zawodowej z podstawą składek emerytalnych i rentowych nie niższą niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jeżeli opłata rodzica za żłobek będzie wyższa niż 2200 zł na dziecko, to świadczenie aktywnie w żłobku nie przysługuje. Intencją ustawodawcy jest, aby opłaty dla rodziców pozostały na niskim poziomie, a świadczenia w ramach programu Aktywny Rodzic nie powodowały zwiększenia opłat ponoszonych przez rodziców.

Świadczenia z programu Aktywny Rodzic oraz koszt obsługi tych świadczeń przez ZUS będą finansowane z budżetu państwa oraz ze środków Funduszu Pracy. Szacuje się, że w pierwszym pełnym roku obowiązywania ustawy (2025 r.) wydatki na jej realizację wyniosą 8,975 mld zł. Koszty obsługi świadczeń oraz ich wypłaty wyniosą 0,4% kwoty przeznaczonej na wypłatę świadczeń z programu Aktywny Rodzic.

Krótkie wyjazdy obywatela Ukrainy nie wpływają na prawo do pobierania świadczenia aktywnie  żłobku.

O tym, jaki jest okres legalnego pobytu w Polsce obywatela Ukrainy i dziecka, którego dotyczy świadczenie aktywnie w żłobku, i czy został przerwany, decyduje wyłącznie wpis do rejestru prowadzonego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej.

Podstawa prawna: art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

W okresie, na jaki ubiega się o przyznanie świadczenia, obywatel Ukrainy i jego dziecko muszą mieć status UKR nieprzerwanie przez co najmniej 365 dni.

W przypadku utraty statusu UKR okres ten liczony jest od początku, tj. od uzyskania wpisu do rejestru prowadzonego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej.

Wyjazd obywatela Ukrainy lub jego dziecka, który nie powoduje utraty legalnego pobytu w Polsce, nie wpływa na prawo do świadczenia aktywnie w żłobku.

W takim przypadku świadczenie aktywni rodzice w pracy nie przysługuje, ponieważ jeden z rodziców nie spełnia warunku tzw. indywidualnej aktywności zawodowej. Warunek minimalnego poziomu podstawy wymiaru składki dotyczy osoby ubiegającej się o świadczenie oraz osoby, z którą wspólnie wychowuje dziecko.

Oznacza to, że każdy rodzic musi osiągać przychód, którego podstawa wymiaru składek nie może być niższa od:

• 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia,
• 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym okresie, na który jest ustalane prawo do świadczenia – w przypadku osób, które prowadzą pozarolniczą działalność na preferencyjnych zasadach (korzystają z ulg: preferencyjne składki, ulga na start, mały ZUS plus),

a ich łączna podstawa wymiaru składek nie może być niższa niż 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W okresie urlopu bezpłatnego pracownik nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W związku z tym, osoba, która przebywa urlopie bezpłatnym przez cały miesiąc nie spełnia warunku minimalnej aktywności zawodowej. Jeśli pracownik przebywa przez kilka dni na urlopie bezpłatnym, a przez pozostałą część miesiąca dostaje wynagrodzenie, od którego odprowadzane są składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na wymaganym minimalnym poziomie, wówczas spełnia warunek aktywności zawodowej.

Tak. Warunek minimalnego poziomu aktywności zawodowej będzie weryfikowany co miesiąc przez cały okres pobierania świadczenia.

Tak, osoba ubiegająca się o świadczenie aktywni rodzice w pracy, która wspólnie wychowuje dziecko z małżonkiem/drugim rodzicem lub inną osobą, będzie musiała we wniosku o to świadczenie podać dane drugiego opiekuna dziecka oraz dane dotyczące jego aktywności zawodowej.

Osoba, która ubiega się o świadczenie aktywni rodzice w pracy, we wniosku o to świadczenie, składa oświadczenie o wychowywaniu dziecka z inną osobą albo o samodzielnym wychowywaniu dziecka, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Jeżeli oświadczy, że samodzielnie wychowuje dziecko, nie będzie wypełniała części wniosku dotyczącej danych osobowych i adresowych osoby, z którą wychowuje dziecko.

Jeżeli rodzice sprawują opiekę nad dzieckiem naprzemiennie, należy do wniosku o świadczenie złożyć prawomocne orzeczenie sądu, które potwierdza opiekę naprzemienną.

Warunek aktywności zawodowej będzie weryfikowany w oparciu o dane zapisane na koncie ubezpieczonego. W sytuacjach, które budzą wątpliwości, np. gdy podstawa wymiaru składek w danym miesiącu nie będzie spełniała wymaganego warunku minimalnego poziomu aktywności zawodowej, ZUS przeprowadzi postępowanie wyjaśniające.

W przypadku osoby, która pobiera zasiłek chorobowy przyjmuje się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ostatnio przyjętą do obliczania składek, a więc co do zasady z miesiąca poprzedzającego powstanie niezdolności do pracy.

Oznacza to, że jeżeli osoba, która prowadzi działalność gospodarczą, podlega ubezpieczeniom społecznym od minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenie za pracę, to spełni warunek aktywności zawodowej w okresie pobierania zasiłku chorobowego.

Próg aktywności zawodowej, który wynosi co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę dotyczy rodzica samodzielnie wychowującego dziecko.

Jeżeli rodzic wychowuje dziecko wspólnie z inną osobą, próg aktywności zawodowej rodzica wynosi co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Taki sam próg aktywności  musi osiągnąć również osoba, z którą rodzic wspólnie wychowuje dziecko.

W przypadku, gdy osoba pobierająca świadczenie aktywni rodzice w pracy albo osoba, z którą wspólnie wychowuje dziecko, przestaje spełniać warunek aktywności zawodowej, ponieważ osiągnięty przez nią przychód z tytułu umowy zlecenia w danym miesiącu jest niższy niż 50% minimalnego wynagrodzenia za prace, świadczenie przysługuje do końca następnego miesiąca.

Z tej możliwości można skorzystać dwa razy w czasie przysługiwania świadczenia (czyli między pierwszym dniem miesiąca, w którym dziecko skończyło 12. miesiąc życia, a ostatnim dniem miesiąca, w którym dziecko skończy 35. miesiąc życia).

Po wykorzystaniu tej możliwości, kolejna zmiana w wysokości wynagrodzenia poniżej 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (a w przypadku rodzica samodzielnie wychowującego dziecko – poniżej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę) spowoduje utratę prawa do świadczenia aktywni rodzice w pracy.

W takiej sytuacji, jeżeli zostanie spełniony warunek aktywności zawodowej w kolejnych miesiącach – należy złożyć nowy wniosek.

W takiej sytuacji ZUS będzie wyjaśniać sprawę.

W przypadku przerwy w zatrudnieniu można 2 razy skorzystać z zasady zachowania prawa do świadczenia aktywni rodzice w pracy. Oznacza to, że przy kolejnym braku aktywności zawodowej, wypłata świadczenia zostanie wstrzymana, a prawo do niego – uchylone.

Jeżeli później ponownie zostanie spełniony warunek aktywności zawodowej– należy złożyć nowy wniosek.

Nie ma obowiązku podpisywania umowy uaktywniającej, aby uzyskać świadczenie aktywni rodzice w pracy.

Aby otrzymać świadczenie aktywni rodzice w pracy ZUS weryfikuje podstawę wymiaru składek.

Równocześnie na jedno dziecko, za ten sam miesiąc można otrzymać tylko jedno świadczenie (albo rodzinny kapitał opiekuńczy albo aktywnie w domu, albo aktywni rodzice w pracy, albo aktywnie w żłobku). Jednak łączna maksymalna wysokość rodzinnego kapitału opiekuńczego oraz świadczenia aktywnie w domu pobranych na dane dziecko nie może być wyższa niż 12 tys. zł.

Po zakończeniu pobierania RKO można od razu złożyć wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy albo aktywnie w żłobku,  jeżeli dziecko nie ukończyło jeszcze 35. miesiąca życia. Wówczas świadczenia te  zostaną przyznane do 35. miesiąca życia dziecka, o ile spełnione są warunki. Dotyczy to również sytuacji, gdy RKO został pobrany w maksymalnej kwocie, tj. 12 tys.

Rodzic, który ubiega się o świadczenie aktywni rodzice w pracy, może wskazać we wniosku inną osobę, niż drugi rodzic dziecka, z którą wspólnie zamieszkuje i wychowuje dziecko.

Tak, rodzic dziecka, który ubiega się o świadczenie aktywni rodzice w pracy, może wskazać we wniosku babcię, z którą wspólnie zamieszkuje i wychowuje dziecko, także w sytuacji gdy zawarł z nią umowę uaktywniającą.

Przy sprawdzaniu warunku aktywności zawodowej, podstawa wymiaru składek, stanowiąca 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, będzie przyjmowana wyłącznie dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, które korzystają z ulgi na start i w związku z tym nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu oraz rentowym i nie opłacają składek na te ubezpieczenia.

Natomiast spełnienie warunku minimalnego poziomu aktywności zawodowej przez pozostałe osoby prowadzące pozarolniczą działalność, ustalane będzie w oparciu o dane zapisane na ich koncie.

Minimalny poziom aktywności zawodowej dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność wynosi:

• 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, jeżeli korzysta ona z ulgi na start, preferencyjnych składek albo z małego ZUS plus,

• 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, jeżeli prowadzi ona pozarolniczą działalność na ogólnych zasadach, tj. nie korzysta z ulg przewidujących możliwość opłacania niższych składek.

Jeżeli rodzic złoży wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy w październiku 2024 r. na dziecko, które 35. miesiąc skończy w listopadzie i spełni warunki do przyznania tego świadczenia, to wówczas świadczenie to zostanie przyznane od 1 października 2024 r. do 30 listopada 2024 r.

Świadczenie aktywni rodzice w pracy nie przysługuje, jeżeli osoba, która ubiega się o świadczenie lub je pobiera została pozbawiona władzy rodzicielskiej. Oznacza to, że nie ma ona prawa podejmować żadnych decyzji dotyczących dziecka.

Osoba z ograniczoną władzą rodzicielską może otrzymywać świadczenie aktywni rodzice w pracy, jeżeli spełnia warunki do jego przyznania (m.in. dziecko z nią mieszka i pozostaje na jego utrzymaniu), a dziecko nie jest umieszczone w pieczy zastępczej. 

We wniosku o świadczenie aktywni rodzice w pracy rodzic dziecka składa oświadczenie dotyczące jego władzy rodzicielskiej, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Jeżeli dziecko, na które jest pobierane świadczenie aktywni rodzice w pracy, uzyska orzeczenie o niepełnosprawności, rodzic lub opiekun powinien jak najszybciej poinformować o tym ZUS na formularzu POG. W późniejszym terminie ZUS udostępni specjalny formularz do zgłaszania takich przypadków.

Tak, w takiej sytuacji świadczenie aktywni rodzice w pracy przysługuje do ukończenia przez dziecko 35. miesiąca życia, o ile są spełnione warunki do przyznania tego świadczenia. Dotyczy to również sytuacji, gdy RKO został pobrany w maksymalnej kwocie, tj. 12 tys.

Osoba, która pobiera dofinansowanie do żłobka i chce otrzymać świadczenie aktywnie w żłobku, musi złożyć do ZUS wniosek o to świadczenie. Można to zrobić najwcześniej 1 października 2024 r. Po przyznaniu świadczenia aktywnie w żłobku, automatycznie straci prawo do dofinansowania do żłobka.

Wówczas ZUS wyda decyzję o uchyleniu prawa do dofinansowania z pierwszym dniem miesiąca, od którego przysługuje prawo do świadczenia aktywnie w żłobku.

Jeśli rodzicowi przysługuje świadczenie aktywnie w żłobku za okres, w którym otrzymał już dofinansowanie, świadczenia te zostaną rozliczone (wypłacone dofinansowania wliczy się w kwotę przyznanego świadczenia aktywnie w żłobku).

Opiekun prawny może ubiegać się tylko o świadczenie aktywnie w żłobku. Wystarczy, że dołączy do wniosku orzeczenie sadu opiekuńczego o ustaleniu go opiekunem prawnym dziecka. Nie musi dodatkowo składać zaświadczenia o złożonym przyrzeczeniu. 

Świadczenie aktywnie w żłobku przysługuje na dziecko, które chodzi do żłobka. ZUS weryfikuje to na podstawie danych, które są  zawarte w rejestrze żłobków i klubów dziecięcych.

Jeżeli dziecko jest objęte opieką przedszkolną, to świadczenie aktywnie w żłobku nie przysługuje. Nie ma znaczenia, że przedszkole i żłobek znajdują się w tym samym budynku lub są prowadzone są przez ten sam podmiot.

W przypadku odmowy świadczenia aktywnie w żłobku z powodu przekroczenia limitu wysokości opłat za żłobek,, wcześniej przyznane dofinansowanie do żłobka będzie nadal obowiązywać.

Wniosek o świadczenie aktywni rodzice w pracy można złożyć najwcześniej w miesiącu, w którym dziecko kończy 12. miesiąc życia. Wcześniej nie można złożyć wniosku.

Jeżeli w rejestrze SG występują nowe okoliczności po wydaniu decyzji o uchyleniu prawa do świadczenia aktywnie w żłobku albo o odmowie przyznania tego świadczenia, obywatel Ukrainy może złożyć wniosek o wznowienie postępowania.

W takim przypadku prawo do RKO rodzic otrzyma od października. Przepisy dot. programu Aktywny Rodzic wchodzą w życie 1 października br. Wnioski złożone do 30 września będą rozpatrywane na podstawie obowiązujących przepisów. Rodzic dziecka może złożyć wniosek o RKO od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 9. miesiąc do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 13. miesiąc.

Kwestia ta jest na etapie uzgodnień z MRPiPS.

Na chwilę obecną ZUS przyjął, że osoba, która ubiega się o świadczenie aktywni rodzice w pracy musi być ubezpieczona w Polsce. Drugi rodzic może być aktywny zawodowo w kraju UE/EFTA lub Wielkiej Brytanii. Natomiast zatrudnienie w państwach, które nie  należą do UE/EFTA nie będzie traktowane jako aktywność zawodowa.

ZUS będzie wzywał osoby pracujące za granicą w państwach UE/EFTA do przedstawienia dokumentacji, która potwierdza ich aktywność zawodową.

Szczegółowe informacje będą dostępne na dalszym etapie realizacji programu.

W takiej sytuacji świadczenie aktywni rodzice w pracy nie przysługuje. Co prawda, każde z rodziców spełnia warunek indywidualnej aktywności zawodowej (minimum 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę). Jednak nie spełniają oni warunku łączonego poziomu aktywności zawodowej. Łączna podstawa wymiaru składek w ich przypadku wynosi 90% minimalnego wynagrodzenia w miesiącu.